مدرسه حضرت زهرا (سلام الله علیها) -سنجان

بازخوانی تعاملات علمی

حوزه در برهه ای از تاریخ متناسب با نیاز جامعه علمی و عینی جرکت می کرد  همین امر سبب می شد که هیچگاه این سوال بوجود نیاید که تعامل حوزه با جامعه علمی و عینی با یستی چگونه باشد. بعد از غلبه اندیشه مدرن بر فضای بین الملل شکاف عمیقی میان جامعه عینی و جامعه علمی حوزه به وجود آمد همین امر سبب شد که دانشگاه بر پروبلماتیک دنیای مدرن اشراف داشت میدان دار حل مسائل جامعه عینی گردد. البته این مسئله عملاً در فضای ایران عقیم مانند پیوندها و عقبه عمیق سنت در ایران سبب شد که ایران نه از سنت خود جدا شود و نه به دنیای مدرن ملحق گردد.

پس از انقلاب اسلامی و ایده معمار انقلاب بر حرکت اجتماعی حوزه از طرفی و ایده وحدت حوزه و دانشگاه از طرف دیگر بار مسئولیت حوزه های علمیه را چند برابر کرد. حوزه های علمیه در تلاش هستند که خود را در این وانفسای جهان مدرن با مسائل روز درگیر و با کم کردن شکاف میان جامعه علمی و عینی مرجع حل مسائل از منظر دین گردند.

این امر می طلبد که حوزه های علمیه بازاندیشی در تعاملات علمی خود را به عنوان یکی از محورهای حرکت خود قرار دهد. به نظر می رسد حوزه در تعاملات علمی خود باید بازنگری کرده و خود را در مسیر بایسته­ای قرار دهد. یکی از این بازنگری ها اتخاذ سیاست برون گرایی در تعاملات علمی است.

راهبرد 1) حرکت از تعامل درون­گرا به تعامل برون­گرا

به دلیل آنچه بیان شد حوزه در اقتضائات تاریخی خود تعاملات محدودی داشت که از فضای علمی خود حوزه خارج نمی شد. گاهی تعاملات برون حوزوی در حد نامه­نگاری و … وجود داشته -مثل نامه نگاری آیت الله بروجردی به شیخ شلتوت- اما این حد از تعاملات گرهی از حوزه کنونی نمی­گشاید لذا بایستی سیاست علمی حوزه علمیه از دورن­گرایی به برون­گرایی تغییر کند؛ یعنی نه تنها جامعه علمی حوزه برای حوزه ایجاد مسئله کند بلکه مسائل اجتماعی، فرهنگی و … نیز به حوزه واسپاری شود. این امر می توان هم در سطح کشور و هم در سطح بین الملل رخ دهد.

راهبرد 2) حرکت از تعامل یک سویه به دو سویه

حوزه نباید منتظر آن بنشیند که جامعه و دیگر نهادهای علمی کشور به سراغ او آمده و از او درخواست حل مسئله داشته باشند. این نهاد علمی باید همچون طبیبی دوار به سراغ جامعه، نهادهای علمی، دولتی و خصوصی رفته و در تعامل و بده­بستان های علمی وارد شده و همچون بازیگری فعال نقش ایفا کند.

راهبرد 3) همکاری فعال در حل مسائل میان رشته­ای

در دنیای کنونی تمرکز به امری محال مبدل گشته است؛ یعنی نه در قدرت تمرکز قابل پذیرفتن است -که تفکیک قوا نتیجه آن است- نه در ثروت و نه حتی در علم. ضرب المثل همه چیز را همگان دانند نیز به همین معنا مشیر است. مسائل میان­رشته­ای ما را ناگزیر از تعامل با نهادهای علمی دیگر می­کند. فقه پزشکی که از جمله میان­رشته­های پیشنهادی همین اداره است نیاز به تعامل با دانشگاه علوم پزشکی دارد. تعامل با نهادهای علمی دیگر و برخورداری از امکانات، یافته ها و … ما را در دستیابی به آنچه مدنظر است یاری­گر خواهد بود.

راهبرد 4) برگزاری نشست­ها، هم اندیشی­ها و کرسی­های علمی در تناسب با مسائل روز جامعه علمی و عینی

از ابزارهای علمی برای انتقال مفاهیم و دست­آوردهای علمی، نقد و به چالش کشیدن اندیشه­ها است. این امور اگر درست اجرا گردد از چندین جهت به حوزه علمیه کمک خواهد و جایگاه او را در فضای علمی تثبیت خواهد کرد.

راهبرد 5) شریک کردن نهادهای علمی رقیب در مباحثات علمی

بسیاری چنین می­پندارند که با حذف اندیشه­های رقیب در عرصه علمی جا برای اندیشه آنان بازتر خواهد شد اما چنین نیست. اندیشه و فکر چه در عرصه دین و چه غیر آن مثل رودی روان است هرچه این اندیشه قوی­تر باشد این رود خروشان­تر است. در صورتی که بتوان اندیشه های رقیب را در مباحث علمی شریک و با آنها به مباحثه پرداخت قطعا ظرافت های زیادی به کار علمی حوزه علیمه خواهد افزود. فراموش نکرده ایم که نه تنها اندیشه های رقیب بلکه اندیشه­های متخاصم در اوائل انقلاب اسلامی چه پیشرفت­هایی را حتی در عرصه دین سبب گشتند که در زمان کنونی آن پیشرفت در اندیشه و بصیرت هنوز برای همه ما جذاب است.

راهبرد 6) استفاده هرچه بیشتر از رسانه

رسانه مثل خودرو است. آنچه با این خودرو حمل می­شود اندیشه است. به محض اینکه نامی از رسانه برده می­شود برخی گمان می­کنند که منظور تلویزیون است اما رسانه فراتر از این تصور عامی است. هر نهاد علمی برای اینکه بتواند موفق باشد باید رسانه قوی هم داشته باشد. زبان یکی از قوی­ترین رسانه­هاست لذا یادگیری زبان بایستی از اهم برنامه­ها در جهت بهبود تعاملات علمی قرار گیرد. دیگر رسانه­ها نیز می­توانند نقش مفیدی را در این جهت ایفا کنند که از توضیح درباره آنها خودداری می­کنیم.