مدرسه حضرت زهرا (سلام الله علیها) -سنجان

باز آفرینی میراث گران بهای علمی

امیر المومنین علی بن ابی طالب (سلام الله علیه) در باره اهمیت میراث گران بهای علمی فرمود:

«العِلمُ وَراثَهٌ کَریمَهٌ، وَ الادابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَهٌ، وَ الفِکرُ مِرآهٌ صافِیَهٌ؛» علم، میراث گرانبهائی است و ادب لباس فاخر و زینت است و فکر آئینه ای صاف و شفاف است. (نهج البلاغه،ص469 ، ح 15.(

مقدمه

آثار علمی علمای گذشته از میراث علمی گران بهای ماست که می تواند پشتوانه فکری جامعه پر تلاطم و پرسش گر عصر حاضر باشد. امروز یکی از نیازهای مسلم و ضروری ما تولید اندیشه و علم در زمینه علوم انسانی و علوم معرفتی است که به این امر دست نمی یابیم جزء اینکه از آثار و اندیشه های علمای گذشته آگاه باشیم و در قالب جدید و جذاب به سمع افراد جامعه این عصر برسانیم، این هدف با باز آفرینی میراث گران بهای علما و دانشمندان فرهیخته امکان پذیر خواهد بود. حال که از نعمت حکومت جمهوری اسلامی و امنیت اجتماعی در سایه خون شهدا برخورداریم بهترین فرصت برای حفظ و عرضه آثار علمی با باز آفرینی  می باشد.

شایسته است باز آفرینی آثار علمی با استفاده از خرد جمعی در قالب گروه های علمی و با تقسیم کار و زیر نظر استاد ماهر و با تجربه در حد امکان استان ها آغاز گردد.

اهمیت میراث گران بهای علمی

اهمیت میراث گران بهای علمی در اسلام

یکی از ویژگی های ممتاز دین اسلام، توجه به علم و دانش و توصیه بسیار به تفکر و تعقل و اهمیت به میراث علمی است. به جرأت می توان گفت که در هیچ یک از ادیان و مکاتب به اندازه اسلام، به کسب معرفت و دانش تاکید نشده است. با نگاهی گذرا به قرآن کریم و احادیث، می توان دریافت که خداوند و اولیای دین پیوسته، نه فقط مسلمانان بلکه همه انسان ها از جمله پیروان ادیان دیگر را به خردمندی و به کارگیری عقل و اندشه در آثار گران بهای علمی گذشتگان دعوت کرده اند. از دیدگاه قرآن، ارج نهادن به علم و کتابت و سفارشات موکد پیامبر اکرم (ص)، مسلمین صدر اسلام را به شدت به فراگیری علم و دانش تشویق نمود. پس از پیامبر، اهل بیت آن حضرت هر یک در زمان خود در شکوفایی و غنای این تمدن، نقش مهمی ایفا کردند. این مرحله ، آغاز نهضت علمی دراسلام بود که تدریجا” توسعه پیدا کرد.

اهمیت میراث علمی در سیره ائمه معصومین علیهم السلام

توجه به علم و دانش در دوران زندگی اهل بیت پیامبر اکرم (علیهم السلام) بویژه در زمان امام صادق (ع) رونق بسیار یافت. امام صادق (ع ) در عصری می زیست که مقارن با تغییر و تحولات فراوانی در حوزه های علم و فرهنگ بود. سرازیر شدن اندیشمندان مناطق دیگر جهان به سرزمین های اسلامی و ورود تفکرات و فرهنگ های مختلف ، بیانگر نشاط روزافزون علمی در جهان اسلام بود . در آن دوران ، نهضت علمی و تمدنی که پیامبر با تلاش بیست و سه ساله خویش بنیان گذاشت، در بسیاری از حوزه ها و ابعاد، ثمرات خود را نشان می داد. امام صادق (ع) نیز در ادامه رسالت پیامبر و پدرانش در شکوفایی هرچه بیشتر این تمدن ، آغازگر فعالیت های علمی تازه ای شد . آن حضرت در نهضت علمی و مسئله تولید علم ، مولفه ها و شاخصه هایی را درنظر داشت . از نگاه امام صادق (ع ) نهضت علمی می بایست بر دو پایه اصلی تعبد و تعقل قرار گیرد . اصولا” حرکتی در تمدن سازی موفق است که انسان را چنان که هست بشناسد و او را موجودی تک بعدی به شمار نیاورد. از این رو به همان اندازه که نادیده گرفتن معنویت و ابعاد روحی انسان به معنای شکست فعالیت های علمی است، نادیده گرفتن عقلانیت و تفکر نیز بهره ای جز این نخواهد داشت .

 از دیدگاه امام صادق (ع ) علم می بایست ، پویا ، اثرگذار، کاربردی و پاسخ گو باشد . به همین جهت است که حوزه علمی آن حضرت ، اختصاص به دانش خاصی نداشت وهمه علوم و فنون در آن تدریس می شد .

آنچه پیامبر اسلام (ص) و امام صادق (ع) برآن تاکید می ورزیدند ، نظریه پردازی روشمند و مبتنی براصول وحی بود . پیامبر و اهل بیت آن حضرت بویژه امام صادق (ع ) دراین اندیشه بودند تا با ایجاد یک سیستم شناختی کامل ، پاسخگوی نیازهای انسان ها در همه حوزه های بشری باشند . نتیجه این تلاشها ، مجموعه ای غنی از معارف و اندیشه های اسلامی است که اکنون به عنوان میراثی ارزشمند راهنمای جامعه بشری به سوی یک زندگی متعالی است .

علمای شیعه هم که وارثان پیامبر اکرم و ائمه (علیهم سلام ) هستند به حق از آثار آنان کمال بهره برداری نموده و آثار فاخر را برای ما به ارمغان گذاشته اند. اما با گذشته زمان و تغییر ذائقه مخاطبان نیاز به باز آفرینی دارند که این امر را حوزه های علمیه خواهران باید به سهم خود ایفای نقش نامید و به این طریق  آثار علما را قابل عرضه برای مخاطبان عضر حاضر نمایند.

 باز آفرینی آثار گران بهای علمی

 باز آفريني، برگردان  متون كهن(شعر يا نثر) به  نثر امروزی با دخل و تصرف در محتوا و مفهوم  و تبدیل آن به اثری  مستقل و جدید  است كه با اصل متن متفاوت است.

 قابل ذکر است که یکی از روش های تولید آثار علمی، تولید با روش بازآفرینی است. چرا که بازآفرینی به معنی؛ برگردان  متون علمی پیشین به  زبان علمی امروزی با درصدی از دخل و تصرف در محتوا و مفهوم  و تبدیل آن به اثری  مستقل و جدید  است که برای مخاطب معاصر به کار آید.

مثال بازآفرینی، هرکسی از نظر شکل و حرکات و رفتار و شیوه گفتار و راه رفتن و ..، شبیه والدین یا جدین خود است، اما با وجود همه شباهت ها شخصی منحصر به فرد و جدید است. در حقیقت فرد دیروزی در

بازآفرینی در عین شباهت با بازنویسی، می تواند از آن متفاوت باشد.  چرا که در بازنویسی تنها قلم جدید می شود ولی بازآفرینی خوانشی جدید از اثر بدست می دهد و در حقیقت اثر اولیه به گونه ای جدید آفریده می شود. در این روش نویسنده متن اولیه را مبنا قرار می دهد و آن را مطابق سلیقه و ذهنیات (در ادبیات) یا مطابق نیاز جامعه (در علوم انسانی) دوباره می آفریند. و به دلیل همین خلاقیت آزاد در متن اولیه می تواند تصرف جدید بنماید.

البته بدیهی است که بازآفرینی می تواند درجات و مراتبی داشته باشد و از مرتبه بازنویسی علمی اثر شروع شده تا اقتباس آزاد از آن را شامل شود.

اقتباس آزاد آن است که نویسنده با الهام گرفتن از آثار گران بهای علمی، دست به آفرینشی دوباره بزند و اثر اولیه را به گونه‌ای دیگر بیافریند که اثر جدید، دقیقاً همان اثر اولیه نباشد بلکه تنها رگه‌هایی از اثر اولیه در آن دیده ‌شود. اثری مستقل، تازه و بدیع. که قدرت ارتباط گیری با مخاطب معاصر را داشته باشد.

اهداف باز آفرینی آثار گران بهای علمی دانشمندان

1.                  امروزی سازی و کارآمد سازی متون علمی تخصصی دینی؛

2.                  جلوگیری از انقطاع فرهنگی نسل ها با میراث علمی حوزه های علمیه؛

3.                  توسعه مخاطبان متون تخصصی علمی به مخاطبان جدید؛

4.                  ایجاد تعمیق و تنوع در محتواهای تکراری و سطح موجود؛

5.                  صرفه‌جویی در زمان برای پاسخ گوئی از معبر تولید متون جدید ؛

6.                   تقویت بنیان علمی طلاب از جهت انس دهی آنان با میراث پیشینیان؛